Serviks Kanseri “Rahim Ağzı Kanseri” dünyada kadınlarda meme kanseri ve kalın bağırsak kanserinden sonra üçüncü sıklıkta görülen, erken evrede tespit edildiği zaman önlenebilen tek kanserdir. Ülkemizde en sık görülen onuncu kanser türüdür.
Rahim ağzı hücreleri anormalleşip kontrolsüz bir şekilde büyümeye başlayıp 10-15 yıl içinde ilerleyerek kansere dönüşür. Tarama testleriyle kansere dönüşmeden bu değişiklikleri saptamak mümkündür.
Bu nedenle “Rahim Ağzı Kanseri” erken teşhis edildiğinde %100 tedavi edilebilen bir hastalıktır. “Rahim Ağzı Kanseri” erken yaşta cinsel ilişkiye başlayanlarda, birden fazla cinsel partneri olanlarda, sigara içenlerde, doğum sayısı yüksek olanlarda ve düşük sosyoekonomik düzeydeki kadınlarda daha sık görülür. Sayılan bu faktörlerin hepsi Human Papilloma Virüs (HPV) ile enfekte olma riskini artıran veya bu virüsün rahim ağzında kansere doğru gidebilecek değişiklikleri başlatmasına yardımcı olan etkenlerdir. HPV cinsel yolla bulaşır, rahim ağzına yerleşir ve vücut savunması tarafından etkisiz hale getirilemezse yıllarca sessiz olarak kalabilir ve bir süre sonra rahim ağzı kanserine kadar giden değişiklikleri başlatabilir. Bu değişiklikler başladıktan 5-30 yıl sonra kanser gelişir. HPV’nin 200 den fazla tipi vardır. Ancak bunlardan 15 tanesi kanserojendir. Özellikle tip 16 ve 18 kanser gelişmesi açısından yüksek risk taşımaktadır. Dünyadaki rahim ağzı kanserlerinin %70’inden fazlasının nedeni HPV16 ve HPV18’dir. HPV enfeksiyonu olmadan rahim ağzı kanserinin gelişmeyeceği kabul edilir. Dolayısıyla HPV enfeksiyonu önlenirse rahim ağzı kanserinin kökü kazınmış olur.
Rahim ağzı kanseri önlenebilir bir kanserdir. Kadınlardan düzenli tarama programları ile 1-3 yılda bir rahim ağzından akıntı örneği alınarak (daha kanser olmadan) anormal hücrelerin saptanması ve tedavi edilmesi ile kanser gelişmesi önlenebilir.
Bu nedenle Türkiye’de rahim ağzı kanser tarama programı olarak HPV testi uygulaması başlatılmıştır. HPV testi rahim ağzı hücrelerinde virüsün tespiti esasına dayanan bir testtir. HPV testi ve smear için örnek alınması son derece basit ve ağrısız bir işlemdir. Özel bir fırça kullanarak rahim ağzı yüzeyinden nazikçe bir sürüntü alınır. Alınan bu örnekler Ankara Ulusal HPV Laboratuvarı’nda analiz edilir. Yüksek riskli HPV saptanırsa bu kişiden alınan smear örneğine de bakılır. Eğer HPV saptanmazsa smear örneğine bakmaya gerek kalmaz. HPV testi pozitif çıkan kişinin ileri testler ve tedavi için ilgili kadın hastalıkları ve doğum uzmanına ulaşması sağlanır. Burada kolposkopi adı verilen ve rahim ağzının büyütülerek incelenmesini sağlayan optik bir alet yardımıyla rahim ağzı incelenir. Anormal bir bulgu varsa biyopsi yapılır. Kanser öncesi lezyon saptanırsa küçük cerrahi işlemlerle tedavi edilir ve kanser gelişmesi önlenir. Rahim ağzı tarama testi Ulusal Serviks Kanseri Tarama Standartları’na göre 30 yaşından sonra her 5 yılda bir yapılmaktadır. 65 yaş ve üzerinde son 2 testi negatif çıkan kadınlar tarama programından çıkarılır.
Ülkemizde rahim ağzı kanseri taramaları ÜCRETSİZ olarak Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezlerinde (KETEM) ve Aile Sağlığı Merkezlerinde (ASM) yapılmaktadır. İlimizde birinci basamak sağlık kurumlarından (İlçe Sağlık Müdürlükleri, Toplum Sağlığı Merkezleri, Sağlıklı Hayat Merkezleri, Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri, Aile Sağlığı Merkezleri) ücretsiz kanser taramaları hakkında bilgi alınabilir.
Rahim ağzı kanserlerinin %70’inden fazlasının nedeni olan HPV16 ve HPV18’e karşı etkili aşılar uzun süredir kullanılmaktadır. Dünyada pek çok ülkede ulusal aşılama programında yer almaktadır. Türkiye’de ise ulusal aşılama programında yer almamasına rağmen isteğe bağlı olarak uygulanmaktadır. Aşı ideal olarak 11-14 yaşlar arasında ve 2 doz olarak yapılır. 14 yaşından sonra ise 3 doz olarak uygulanmalıdır. Her yaşta uygulanabilir. Ancak ilk cinsel deneyimden önce yapılması daha uygun olacaktır. Herhangi bir yan etkisi yoktur ve öncesinde herhangi bir ön teste gerek yoktur. Rahim ağzı kanserinin öncü lezyonlarının herhangi bir belirtisi yoktur. Bu nedenle düzenli aralıklarla kontrol önem kazanmaktadır. Kanser oluştuktan sonra bile uzun süre belirti vermeyebilir. En sıklıkla görülen belirti et suyu tarzında akıntıdır. Diğer belirtiler ise düzensiz, adet dışı veya cinsel ilişkiden sonra olan anormal vajinal kanama, cinsel ilişki sırasında ağrı, sırt, bacak veya kadın cinsel organlarının olduğu bölgede ağrı, halsizlik, iştah kaybı, kilo kaybı, tek bir bacakta şişkinliktir. Ancak bunlar hastalık iyice ilerledikten sonra görülür.
Rahim ağzı kanserinde cerrahi, ışın tedavisi (radyoterapi) ve ilaç tedavisi (kemoterapi) gibi farklı tedavi seçenekleri uygulanmaktadır. Özellikle erken evrelerde hastalığın tedavi edilme şansı oldukça yüksektir. Güvenli cinsel ilişki konusunda eğitim, sigara kullanmamak ve sağlıklı beslenmek rahim ağzı kanserinden korunmada etkilidir.
Sağlık Bakanlığı toplum tabanlı taramaları yaygınlaştırmak ve farkındalık oluşturmak amacıyla Ocak ayını "Rahim Ağzı Kanseri Farkındalık Ayı” olarak belirlemiştir. Sağlık Müdürlüğümüz ile koordineli bir şekilde bu ay içerisinde halkımıza ücretsiz kanser taramaları hakkında bilgi verilip, broşür dağıtımı yapılacaktır.
Meme kanseri için 40-69 yaş grubundaki kadınların 2 yılda bir mamografi çektirmelerini, rahim ağzı kanseri için 30-65 yaş grubundaki kadınların 5 yılda bir HPV DNA ve smear testi yaptırmalarını ve kalın bağırsak kanseri için 50-70 yaş grubundaki her kadın ve erkeğin 2 yılda bir dışkıda gizli kan baktırmalarını öneririz.
Kanserin tedavi edilebilir bir hastalık olduğunu, iyileşmenin ve kaliteli yaşam sürmenin erken teşhis ile mümkün olduğunu hatırlatır, halkımızı kanser taramalarını yaptırmaya davet ederiz.
Mehmet KURNAZ
Uşak Kanserle Savaş Derneği Başkanı
